A comuñón da miña prima Andrea é un vídeo doméstico de primeira comuñón pero tamén é unha curtametraxe que está a percorrer ducias de festivais, protagonizada -e cocreada, podemos dicir- por Andrea Abeledo, unha nena de Friol, e realizada polo seu primo de Sober, Brandán Cerviño. 

Con este cineasta, nacido en Pontevedra no 1993, formado en Belas Artes en Barcelona e en cinema na prestixiosa escola San Antonio de los Baños de Cuba, conversamos sobre a súa traxectoria e sobre a que para el é a mellor maneira de facer cinema: coa xente cercana e con honestidade. E cun pouco de brillibrilli. 

Desde moi novo xa quería facer cine pero non tiña formación ningunha. «Ademais fixera o bacharelato científico, estaba alonxado de todo ese mundo de Belas Artes», que foi o que acabou estudando, na Universitat de Barcelona. «Acabei alí máis que pola carreira pola facultade, estaban moi actualizados e había unha gran rama para tirar pola imaxe. Se cadra un pouco máis centrada na videoarte ou cine ensaio, que están máis próximos ao circuíto museístico, pero que me axudaron a educar a mirada». Nesa época empezou a interesarse pola montaxe, sobre todo pola edición con arquivos e metraxe encontrada. Cando estaba para rematar, un profesor faloulle da escola de San Antonio de los Baños, en Cuba, que andaba facendo probas de selección para o seu curso regular de 3 anos de formación en cinema, «e colléronme». 

Alí aprendeu «a facer co que haxa, a rodar en calquera sitio, a converter a precariedade nunha ferramenta para darlle solucións creativas ás cousas, poñer as ideas antes que os medios, as cámaras e todo iso». E fixo Carta a Leningrado, a súa primeira curta, un exercicio que partía da premisa de rodar nunha localidade en concreto, e mais En la boca de la mina, o seu traballo de graduación, unha curta que xa se moveu xa en varios festivais e gañou o premio Planeta GZ no Festival Curtocircuíto de 2019.  Neste caso «quería facer unha peli que recollese os momentos antes de marchar de Cuba, e con persoas que eu coñecera na miña estancia alá. Varios dos personaxes que aparecen na curta eran máis ou menos colegas, vivían en El Cobre, preto de Santiago de Cuba, na outra punta da illa, unha zona que eu coñecía menos. A idea marcouna máis querer estar un tempo nese territorio con esa xente que non algo que quixese contar previamente».  

Os habitantes de El Cobre, unha antiga localidade mineira, viven agora de tallar virxes de La Caridad del Cobre, e en En la boca de la mina xa se albisca certa fascinación de Cerviño pola iconografía relixiosa, que veremos nas dúas curtas que rodou posteriormente en Galicia: Hai unha virxe alá arriba e A comuñón da miña prima Andrea. «Tanto en Cuba como aquí sobre todo, o tema das igrexas e a relixión ou a tradición, non tanto a crenza senón os códigos, seguen bastante vixentes e próximos. Na Ribeira Sacra daslle unha patada a unha pedra e saen catro mosteiros, é unha presenza inevitable», afirma. «As romarías do verán e todas esas tradicións pagás mesturadas co catolicismo conectan moito con algo que había tamén moito en Cuba, o sincretismo das relixións yorubas ou afrodescendentes, mesturadas coa colonización e o cristianismo. En Galicia, doutra maneira, vexo bastantes cousas parecidas. Aínda que a xente, eu o primeiro, non sexamos practicantes ou crentes, penso que na cultura e no patrimonio si que segue vixente». 

«Cando empezo a gravar [a comuñón da miña prima] xa tomo unha decisión que logo na montaxe entendo pero que nese momento tampouco verbalizo ou racionalizo, que é gravala a ela soa. Primeiros planos dela, non gravo outra cousa».

Así o vemos en A comuñón da miña prima Andrea, que parte dunha gravación doméstica que o propio Brandán Cerviño fixo dunha primeira comuñón familiar, para converterse nalgo máis. Entre outras cousas, nunha reflexión sobre a existencia de Deus. «Non foi unha idea previamente concebida. A miña avoa sabe que eu trasteo coas cámaras, non sei se sabe exactamente o que fago, pero empeñouse en que lle había que facer unhas fotos á miña prima no día da súa comuñón. Eu deixeime levar e, cando chego alí e empezo a gravar, xa tomo unha decisión que logo na montaxe entendo pero que nese momento tampouco verbalizo ou racionalizo, que é gravala a ela soa. Primeiros planos dela, non gravo outra cousa. Aí supoño que xa hai un punto de vista, unha posición», explica. 

Á hora de montar a peza que había que facer para a familia, o realizador decidiu deixar pasar algo de tempo: «Andrea vai crecendo e vexo como vai contrastando a súa maneira de ver o mundo, de entender as cousas, coas imaxes dese día. Cando empezo a confrontar iso vexo que ao mellor hai algo aí interesante para desenvolver», e así pouco a pouco foi crecendo ata converterse nunha curta con gran valor cinematográfico. «Supoño que o punto de que a curta teña esa frescura e honestidade vén tamén dese proceso, de non darlle moita présa nin tentar construír algo ou poñerlle expectativas desde o principio», mantén o director. 

Desde que o pasado mes de abril levase o premio á mellor curtametraxe no festival Visions du Reel de Suíza, A comuñón da miña prima Andrea leva xa máis de 20 festivais internacionais, con varios premios e aínda lle quedan varios importantes por diante.  A Andrea, que ten agora 13 anos e, como se pode ver no filme, é «un torrente de carisma», isto de ser a protagonista nunha premiada curtametraxe «ao principio non lle facía moita graza, logo cando vamos a un festival encántalle, logo dubidaba do seu peiteado… vai por rachas. E na casa todos encantados e apoiando. Eu tamén intento non comerlle moito a cabeza con isto e non crearlle moitas expectativas, isto non é Hollywood. Pero agora xa pasa bastante, porque empezou o curso e xa está para outras cousas». 

Cerviño está encantado co percorrido da peza en festivais, algo que non esperaba para nada, mentres segue establecido na parroquia de Sampil en Sober, onde gaña a vida facendo traballos de edición e como monitor de audiovisual en talleres para rapaces e campamentos de tempo libre. Ao tempo anda escribindo novos proxectos, en formato curto pero tamén apuntando xa á longametraxe: «Interésame a non ficción, sempre vou traballar desde aí. No proceso creativo interésame traballar no meu contexto, no lugar onde estea, coas cousas tanxibles da zona e a xente que coñezo» 

O seu contexto por agora pasa por seguir no rural facendo cine: «Para min sería a hostia poder quedar aquí e facer películas. Encántame vivir en Sober, o que pasa é que as veces parece que te botan. Internet é un problema, as comunicacións tamén….  interésame o rural, porque pasei aqui parte da miña vida e tamén é unha maneira de vivir coa que empatizo e me sinto representado. Pero estarei onde poida ir zafando». 

«No rural non hai só vacas e vellos. Igual noutras zonas si, como a zona de miña prima, Friol, que está bastante apagada. Pero a Ribeira Sacra está moi viva agora»

Non é o único da súa quinta que está volvendo e facendo proxectos na Ribeira Sacra: «Aquí hai moita rapazada da miña idade que volveu e están contentísimos, ainda que hai cousas que axudan a voltar e outras que non. É xente nova pero hai contextos que aínda seguen con dinámicas bastante vellas, hai que atopar aí o equilibrio. No rural non hai só vacas e vellos. Igual noutras zonas si, como a zona de miña prima, Friol, que está bastante apagada. Pero a Ribeira Sacra está moi viva agora», asegura. En Sober gravou a súa curtametraxe anterior, unha ficción interpretada por Ángel López e Lúa Pagán, dous mozos á procura da virxe que se honra no santuario das Cadeiras. 

Esta volta a conectar coa súa contorna, e a experiencia co filme da comuñón da súa curmá lévao a reflexionar cada vez máis sobre a razón e a maneira de facer cine: «Pregúntome cal é a actitude política de verdade, se ir a un campamento a Lesbos tres días gravar cuns drons a rapaces pasando fame, ou facer pelis desde o local, intentando establecer conexións locais. O valor de facer algo para o outro, pero para un outro cercano. Paréceme mais político facer unha peli de zombis pero cos teus veciños e liando a comunidade, que irte 3 dias a non sei que sitio a falar en nome de alguén».

E non só se trata do qué rodar senón tamén do como: «a maneira de achegarse ao outro para min é importante, posicionarse e entender quen es ti, quen é o outro e as diferenzas que hai, e a partir desa diferenza construír. Paréceme máis interesante algo máis imperfecto e con máis dúbidas pero que estableza un vínculo desde os implicados», explica, engadindo que «sobre todo no ámbito da non ficción, se estás traballando coa vida de alguén, no proceso hai que ser honestos e horizontais. Intento implicar o maximo a xente para que sexa un proceso colectivo. En Cuba dicían sempre: las personas son más importantes que el cine». 

«Paréceme mais político facer unha peli de zombis pero cos teus veciños e liando a comunidade, que irte 3 dias a non sei que sitio a falar en nome de alguén.

Isto ponse de manifesto en A comuñón da  miña prima Andrea, onde é ela quen toma moitas das decisións creativas que se ven na peza: «Cando vexo que ela ten interese no proceso, que forma parte del, o que fago é apartarme para que ela poida expresarse. Logo eu doulle uha estrutura e unha coherencia na montaxe, porque ela a iso escápaselle, evidentemente. Pero as suas inquiedanzas e a sua maneira de reinterpretar esas imaxes forman parte dese proceso e é do que se trata, de deixarlles espazo aos outros, que non sexas ti o único visor. Nunha peza poden caber varias miradas e o conflito entre elas é o interesante tamén». 

‘A comuñón da miña prima Andrea’ participa na sección Spanish Cinema da Seminci de Valladolid, onde se proxecta o domingo 24 e o mércores 27 de outubro. Despois seguirá xirando por varios festivais internacionais. 

Esta reportaxe foi producida grazas á colaboración co Concello de Pontevedra a través do proxecto "VINTE E TANTOS 2021"