Os colectivos Tr3mor e Malfario únense para dar forma ao  festival Whore Wheels, que se celebrará na Sala Malatesta o  1 e o 2 de xullo, durante a semana do Orgullo. Preséntase  como un espazo para a disidencia cunha programación que  inclúe artistas como Tomasa del Real ou Putilatex. Sucede  ao tempo que no ocio nocturno compostelán e galego está  a configurarse unha escena queer de club.

Escóitase o ruxido dos coches ao lonxe. Vehículos tinguidos de vermello e rosa nos que  se escoita hyperpop, reguetón, dembow, techno e propostas máis deconstruídas a nivel  sonoro. O venres 1 e o sábado 2 de xullo esta frota de automóbiles estará aparcada  fronte a Sala Malatesta de Santiago de Compostela, que acollerá o festival Whore  Wheels cun cartel deseñado desde a disidencia. O seu equipo de traballo, antes de vir á  entrevista, vacilou sobre dar un titular coma os de Samantha Hudson. Beta Aguilar,  animade polo resto, ármase de valor e sóltao: «Imos enfrontar o público con proxectos aos que igual non están acostumades. Queremos que saian o triplo de travestis, transformistas, maricas, bolleras e despeluxadas das que entraron». 

Whore Wheels, baixo a consigna “Transformismo a tope” —unha reinterpretación da  coñecida marca de coches de xoguete Hot Wheels—, é o resultado da fusión de dous  colectivos que ata agora viñan organizando festas de forma individual: Tr3mor, a cargo  de Jairo e Vera Moreno, e Malfario, do que son responsables Beta Aguilar, Inma Veiga,  Elba Souto e Inés Vázquez. A unión é posible pola compatibilidade de ideais e valores, baseados na vontade de abrir no ocio nocturno compostelán un oco a artistas e público queer. A intención era a de facer «algo máis grande», di Jairo, e asumir entre elus seis o custe e o risco de traer proxectos de maior capital e con base fóra de Galicia. 

«Xorde desde a disidencia porque dunha ou outra forma non somos suxeitos...  Podemos ser máis ou menos normativos, pero todes vivimos cousas que fan que  teñamos un punto crítico sobre “x” cuestións e traballando xuntes estamos aprendendo un montón sobre estes temas», expresa Beta. Ese lugar común permitiulles abordar desde a liberdade e a confianza dúbidas sobre «como proceder, vestir ou calquera  cuestión». 

Serán un total de dez artistas repartides entre ambos días. Na súa programación, que  conscientemente contempla de igual forma a diversidade racial, o espectro do clubbing ábrese a outros xéneros fóra da electrónica ou o techno e combinan lives con DJ sets e performances nun horario nocturno, que irá das 23:00 ás 04:30 horas. 

O peso dos directos levarano Tomasa del Real, referente do neoperreo con temas como Barre con el Pelo ou Perra del Futuro; Megane Mercury, artista multidisciplinar con base  en Madrid cuxo principal medio de expresión son as artes visuais; Putilatex, trío con  vinte anos de carreira ás súas costas responsable de cancións como ¡Mira Una  Moderna!, convertido nun himno xeneracional segundo a organización; Polemik, rapeira de orixe dominicana que se move entre o trap de Me Compré Un Full e o reguetón de Pegao, e JOVENDELAPERLA e Berenice, fundadoras do colectivo electrónico queer CULPA cuxo show El Hechizo del Viejecito investiga a fusión de poesía, música e  tecnoloxía. 

Os lives complementaranse cos sets de DJ Uwu, mesturador barcelonés e figura  consolidada da escena nightcore, e Dakoi, DJ e produtora portuguesa. Pechan o cartel  os proxectos do equipo responsable de Whore Wheels: Aplauso F5(Inma Veiga xunto a  Flacundo Parvo), More Amore (Jairo e Vera Moreno) e Malfario.

A programación artellárona en base ás súas propias apetencias, sen ter referencias  colectivas de ningún festival similar, ben pola súa ausencia ou ben polo  descoñecemento da súa existencia. «É o deseño do festival ao que nos gustaría ir», di  Jairo. A título individual xorden algúns nomes; non de festivais, pero si de festas: El Puñal Dorao (Madrid),MARICAS (Barcelona) e Tuttispace ou Mareo (Granada). Elba,  natural de Santiago, recoñece non ter ningunha en mente: «Eu levo toda a vida en  Santiago e nunca vin nada así. É o que precisa a cidade agora mesmo». 

Todos os proxectos, a excepción dos dirixidos pola organización, teñen a súa base fóra de Galicia e, para a maioría, é a súa primeira data aquí. «Había ganas de traer cousas de fóra», comenta Jairo. Neste desquilibrio entre produtos locais e foráneos influíu a limitación polo tamaño do cartel —só tiñan dez horas para encher— e o final das restricións sanitarias, que limitaban ata hai non tanto os desprazamentos e reducían así o peso des artistas estranxeires nas programacións. Insisten na eventualidade de Whore Wheels, polo que prefiren aproveitar os seus colectivos independentes (Tr3mor e Malfario) para darlles cabida a proxectos galegos.

«A min gustaríame que Galicia fose unha ruta de tour non só  estatal, senón incluso europea para proxectos interesantes no ámbito da disidencia» 

Están de acordo en que esta decisión pode repercutir de forma positiva entre es artistas queer do país. O festival ten vocación de ser un punto de conexión transnacional e  internacional e, en consecuencia, servir como escaparate a proxectos foráneos para enriquecer os de aquí e incentivar a creación local. «Cando traes un proxecto de Madrid ou de Barcelona e ve que a súa proxección artística vai ser entendida desde unha parte do público, estás dando unha imaxe dunha Galicia que, ao mellor, de portas cara a fóra en canto a programación non subvencionada é difícil dar. A min gustaríame que Galicia fose unha ruta de tour non só estatal, senón incluso europea para proxectos interesantes no ámbito da disidencia», explica Beta. 

Se se lles ofrecese organizar unha Whore Wheels en «Madrid, Barcelona ou Valencia» teñen claro que programarían a artistas galegues, como unha forma de selar ese  intercambio. A menos dun mes de celebrarse a súa primeira edición xa perciben os  efectos dun cartel cuxo cometido é axudar á percepción de Santiago como un punto de peregrinación cultural.«Estannos escribindo moites artistas preguntando se a  programación xa está pechada, dicindo que lles mola o proxecto e pedindo que es teñamos en conta», conta Jairo. 

O seu manifesto ben deixa claro que no evento «non se tolerará ningún comportamento violento». Para iso terán un protocolo de acción no que aínda están traballando. Neste aspecto si teñen presente referencias externas, como o colectivo Tuttispace, que en Granada conseguiu que a sala Industrial Copera se involucrase a nivel xurídico co veto aos autores dun tiktok vexatorio cara a unha persoa trans —gravado nunha festa que se fixo alí— a partir da aplicación do dereito de admisión. 

Agora queren entrar en conversas con outros colectivos para deseñar un protocolo común co fin de homoxeneizar os procedementos e darlle facilidades ao público. Beta apóiase nunha serie de tuits de Jovendelaperla para problematizar o concepto de “espazo seguro”: «Dirixirse a crear un espazo seguro non é o mesmo que conseguilo. Non existen os espazos seguros porque non existen as persoas seguras». «É máis o feito de sentir a seguridade para, se sucede algo, comunicalo que o de dicir que non vai pasar nada porque iso é imposible sabelo», matiza Vera. 

É un evento autoxestionado, o que eleva a liberdade á hora do deseño da programación,  ao tempo que o risco económico asumido pola súa dirección. «Era a única forma de  facelo que tiñamos», afirma Inma. Dubidan sobre as restricións que porían as subvencións e incluso de se terían problemas para acceder a elas. «Por exemplo, non  podemos ter páxina de Facebook polo nome [“whore” tradúcese como “puta”]», explica Vera. 

O abono do festival pódese adquirir por un custe de 38€. As entradas de día, por outra banda, sairán en breve, a falta da confirmación do seu prezo e o cartel de cada xornada. A forma de  aforrar os gastos de xestión de WeGow —onde se poden mercar online— é acudir aos puntos de venda físicos en Compostela: O Dispensario (rúa do Cardeal Payá, 7) e o obradoiro vegano Alice in WonderPie (rúa da Ensinanza, 10). Alí seguen dispoñibles os tiques reducidos (32€); a partir do 13 de xuño venderanse polo seu valor normal. Toda a información permanece actualizada na súa conta de Instagram (@wh0rewheels).

Tr3mor, Malfario e unha escena queer en  xestación 

Tr3mor apareceu en 2019 por unha carencia que Jairo e Vera Moreno detectaron en  Santiago de Compostela.«Queriamos un espazo onde poder sentirte libre vestíndote ou espíndote como quixeses», explica o primeiro entre risas. A diversidade, segundo Vera, buscábana en tódolos sentidos, tamén no musical: «Gústanos de todo e queríamos de todo no mesmo sitio». Trala pandemia tiveron que reinventarse e, dalgunha forma, «volver empezar». A decisión tomada foi a de expandirse a outras cidades de Galicia. Pasaron por Pontevedra e Vigo e a última organizárona en Ourense, onde lles dixeron que marcaría «un punto de inflexión porque alí non hai ningún local de ambiente». 

Jairo: O que empezou sendo iso, como unha festa na que queriamos esa liberdade e esa diversidade, acabou sendo algo que a min me emociona.. Acabou converténdose nun espazo seguro e recibimos comentarios de xente dando as grazas por ser o único  sitio no que se sentiu cómode ou… 

Vera: … ou no que non foi agredide. Non usamos a palabra “espazo seguro” ata hai  relativamente pouco, pero creo que o público ao que chamas tamén axuda a crear un  espazo máis seguro que outro. 

«Queríamos un espazo onde poder sentirte libre vestíndote ou espíndote como quixeses» 

Malfario é o resultado da reconversión do que antes eran Las Kitchen Sessions, que lles querían dar un tratamento audiovisual ás sesións de DJs desde Galicia, como fai Boiler Room, por exemplo. «Formulámolo desde unha cociña porque non tiñamos espazos públicos e desde o confrontamento dos espazos privados, onde sempre se nos encerrou ás mulleres e a outro tipo de disidencias», reflexiona Beta. 

Este formato audiovisual transformouse nestoutra marca, definida pola súa estética esotérica, coa súa entrada no ocio nocturno en abril. Como unha invitación a envolverse na maxia, ao inicio de cada edición entregan un conxuro a modo de predición do que vai suceder esa noite. «E cúmprese. Dou fe», di Jairo mentres ri.

«O público pode ser o mesmo, pero cando alguén vai a unha Tr3mor sabe que vai obter unha experiencia concreta e cando vai a unha Malfario, outra», reflexiona Beta. Diferéncianas o tratamento estético e outras consideracións con respecto aos  formatos: Tr3mor, ademais de agora moverse polo conxunto de territorio galego,  combina DJ sets con lives e performances e apoia o comercio local cun sorteo en cada festa; Malfario, polo momento, ofrece un cartel máis reducido e apegado ao clubbing. «Pero o público sabe que as dúas son as festas máis divertidas de Santiago», bromea Inma. 

Con todo, comparten a interacción co público e a pretensión de rachar coa cuarta parede en favor de crear espazos familiares, sen xerarquías. «Hai máis suor tamén», engade Inma. Igualmente foxen da esixencia técnica nas sesións, pese a que a valoran, pois vena como unha opción para diversificar o oficio. «Profesionalizarse sen ser un home  cishetero branco non é tan fácil», afirma Elba. De aí que intenten dar oportunidades a  quen pode non telas noutro sitio. 

Concordan en que a aparición de Tr3mor hai tres anos e agora a de Malfario están  contribuíndo a moldear o ocio nocturno compostelán cunha programación alternativa á hexemónica. Por iso procuran estar pendentes das iniciativas que van xurdindo, como Bulla Barulla, con quen pensan que son compatibles en valores. Na cidade seguen a  percibir unha liña invisible que os separa do resto, pero no conxunto do territorio galego existen cada vez máis sinerxias entre colectivos, especialmente con aqueles que activamente perseguen os seus mesmos ideais, como NEO2000KLUB ou Booty Call. «Estase a forxar unha escena de forma orgánica desde unha carencia. Galicia non lle estaba dando a unha parte da súa poboación o que precisaba», expresa Beta. 

«Vemos a festa como algo político porque unha  persoa disidente bailando é algo político» 

Beta: A pesar de traballar nun mesmo espazo como é Santiago, o que mola é ver que  cada vez que hai unha Tr3mor hai un sold out, cada vez que hai unha Malfario hai un sold  out. O que mola é ver é que este tipo de formulacións non son só politicamente ou  esteticamente curiosas, senón que a nivel económico damos a talla mesmo máis que outras festas. Se nos vai a capitalizar alguén, por que non facelo nós? Ou sexa, por que non celebrar o triunfo de aforo que facemos: mover cento e pico persoas… 

Vera: … en cada festa… 

Inma: … de cada quince en quince días.  

Vera: Hai público, estase a demostrar. Hai xente que quere isto e celébrao, entón…

Jairo: É unha mágoa que outras persoas comecen a ternos en conta…

Inma: … cando hai números. 

Beta: É unha base na que podemos defender mellor os nosos proxectos. É o feito de  poder dicir que enchemos a sala, que non é para cinco gatos.

Inma: É guai facelo desde a amizade, cooperar entre uns e outros e crear unha escena  guai, plural, diversa e segura entre todes. 

Beta: E hai xente que está empezando a facer “x” cousas nas nosas festas. Eu despois  da primeira Malfario quedei en shock cando unha persoa, polo que sexa, viuse o  suficientemente cómoda para comentar as súas confusións en torno á súa identidade  de xénero e dicir que non sabía se vestirse con “ropa de muller” significaba que era transexual ou queer ou non binarie. Dar esa sensación de familia ata certo punto creo que tamén é algo que caracteriza o colectivo. Por que alguén se sinte cómode para  falar destas cuestións nas nosas festas e ao mellor noutras non? Porque tamén saben o punto desde o que parten e se respira nese momento. 

Inma: Ao final creo que todes vemos a festa como algo político porque unha persoa  disidente bailando é algo político. Penso que as persoas que cren que a festa é só  festa sen ter connotacións políticas están un pouco equivocadas, sobre todo, nos  mundos do clubbing e da electrónica.