Guerra de identidade. O conflito balcánico dunha filla co seu pai

A poeta e actriz Déborah Vukušić expón na peza teatral ‘Guerra de identidade’ a relación de ausencia co seu pai, heroe e criminal de guerra na contenda dos Balcáns.

 

“Dóeme que me doa o meu pai” afirma Déborah Vukušić no transcurso da súa Guerra de identidade, unha peza a cabalo entre a poesía e o monólogo teatral na que expón as súas dous metades en conflito: a galega e a croata. 

A miúdo existe entre pais e fillas unha guerra –polo menos algunha batalla– que vai marcando a relación futura entre ambos. Acostuman ser enfrontamentos case simulados, para nada tanxibles, e que moito menos acaparan portadas de xornais.

No caso de Déborah foi un conflito real, a guerra dos Balcáns, o que impediu todo asomo de relación co pai. Bozídar Vukušić foi o primeiro xogador de balonmán que veu do estranxeiro a un equipo galego. E como tal destacou, xogou no Teucro de Pontevedra e no Cangas, que daquela era o Alondras, na década dos setenta. 

Bozídar Vukušić cando xogou co Teucro de Pontevedra, coa camisola número 13. © Cecida

“De pai ausente a criminal de guerra”, di Déborah, que decidiu recompilar todas as pezas do crebacabezas emocional que foi artellando ao longo dos anos co baleiro do pai nun poemario. Guerra de identidad foi editado en castelán hai dez anos por Baile de Sol e agora ten unha reedición a cargo da editorial Delirio.

“Non sei como o tomarán os millennials, pero á xente da miña xeración fálaslles da guerra dos Balcáns e mudan o rostro. Para nós foi a guerra europea contemporánea. Foi bruta, violenta, visceral e cruel”, explica a autora. 

“Métenme moito medo as eleccións que veñen por eses posicionamentos tan radicais porque o vivín, xa sabemos o que pasa. Eu sempre digo que os Balcáns son unha zona balcánico-volcánica, que ten algo aí que sempre está a punto de estourar”, engade. 

Abandonada polo seu pai de nena, ela seguiu o conflito dos Balcáns pola prensa e destaca o poder das imaxes, das fotografías dos xornais, para conformar o imaxinario dunha nena que vivía esa guerra como propia, pero a centos de quilómetros. 

Bozídar Vukušić retornou a Croacia, naquel momento aínda Iugoslavia, xusto cando se iniciaba a guerra. Como xogador de elite pasou directamente a ser un alto mando do exército paramilitar e convertiuse nun heroe para os seus. Moitos anos despois, e cun novo mapa europeo, un tribunal dictaminou que o pai de Déborah cometera crimes de guerra e foi enviado a prisión.

Como actriz a Déborah faltáballe algo, por iso colleu os seus poemas e transformounos nun monólogo. Entrevistouse cos excompañeiros de Bozídar, coa familia galega e coa croata e construíu un diálogo entre todos eles que fructifica nela mesma no escenario. 

Así, a obra Guerra de identidade –agora en galego– xorde como unha manifestación de “porno emocional”, entendendo porno como imaxe violenta. “Baléirome”, asegura Déborah, “é un exercicio súper catárquico”.
 

cuánto tiempo se necesita para olvidar?

pues depende

de qué

de qué sea lo que tengas que olvidar


Avelino González dirixe a obra, da compañía DeuVe, que se estreou o pasado 1 de novembro dentro da programación do ciclo Vigo Cultura e, de momento, ten confirmada outra data: o 20 de marzo no Festival Singular de Narón. Xa en castelán, a obra vaise representar en Mallorca e agardan poder levala a máis países a través do Instituto Cervantes.

O xérmolo desta historia escribiuse no ano 2006 e a última versión, a que se representou en Vigo, ten menos dun mes. A árbore xenealóxica de Déborah funciona como condicionante do eu que ela é hoxe. Na obra aposta pola poda e, ao mesmo tempo, polos novos enxertos. 

“Non queriamos que a xente marchara cunha sensación chunga, queriamos que houbera certa esperanza. Hai que podar as pólas que sexan malas e enxertar outras para que haxa futuro. En realidade todos levamos merda, pero é abono para o futuro”, debulla a actriz.

“Métenme moito medo as eleccións que veñen por eses posicionamentos tan radicais porque o vivín, xa sabemos o que pasa. Eu sempre digo que os Balcáns son unha zona balcánico-volcánica, que ten algo aí que sempre está a punto de estourar”, conta Vukušić.

“Avelino preguntoume para que faciamos a obra. Sempre se pregunta por que, que é algo que te leva cara atrás. O para que lévate cara adiante. Supoño que é un baleiro co que buscas, sobre todo, emocionar”, sinala Déborah, que di padecer de “arritmia emocional” e dedícalle Guerra de identidade aos “corazóns rotos do mundo”.

“Penso que as historias máis persoais son as que se converten en universais, por moito que soe a tópico. Ese tratar de comprendérmonos é o que fai que a peza teña un sentido. Non é polo corazón roto, non é polo meu pai; ao final isto é un intento de definición de min mesma”, confesa. 

Os gregos xa o dixeron todo, certo. E aquí hai un paralelismo con Edipo Rei e Electra. A caída do heroe impregna o texto. Aínda que non sabemos se realmente houbo tal heroe: “Cando vou por última vez a Croacia a miña madrastra dime que o meu pai é esquizofrénico. Nese momento cáeseme o mundo, comprendo de onde veñen todas as fantasías e historias que el me contaba. Eu nunca souben se meu pai dicía ou non a verdade. A xente dicíame cousas del que non me encaixaban co que eu vira, pero como saber cal era a verdade?”.  

Baleirarse, purgarse por dentro para afastarse e poder ver (e pensar) con certa claridade. Este é o exercicio que Déborah leva facendo máis de dez anos e do que provén a rotunda afirmación “dóeme que me doa o meu pai”. “A relación co meu pai foi sempre de ausencia, de aí vén a mistificación. Non sei se foi a guerra a que cambiou a meu pai ou é que sempre fora así”, revela.

Guerra de identidade é un conto. Unha viaxe cunha protagonista que se desdobra en múltiples personaxes e que fala do seu pai deixando que sexa el o que se retrate a si mesmo. É un dardo directo a eses ollos sen fondo dos que tanto se fala na obra. 

Ana G. Liste

Ana G. Liste

Xornalista viguesa do 90. Traballei en medios como Faro de Vigo, El País e Europa Press. Formo parte da Xunta de Goberno do Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia e son unha máis en Xornalistas Galegas. Agora estou entre Praza.gal e VINTE.

Tamén che interesa

Faite de vinte

A partir de 5€ mensuais podes suscribirte a VINTE e colaborar para que sigamos a producir contidos de calidade pagando dignamente as colaboracións de vídeo, fotografía, ilustración, xornalismo e creación de todo tipo.