Adurmiñada Nova York. Estampas da fatiga desde a cidade que nunca dorme

A falta de sono constitúe unha parte fundamental da identidade de Nova York. Brais Lamela vive alá. Aimé de cando en vez visítao. Xuntos quixeron retratar para VINTE estas estampas da cidade adurmiñada, que publicamos no Día Mundial do Sono. Son para ler e contemplar de vagar, nun deses momentos de descanso cada día máis escasos. 

 

Dise que Nova York non dorme nunca. Agora mesmo son as tres da madrugada: sei que podería saír do meu apartamento, coller o metro, facer a compra da semana. Podería ir ao barbeiro, ao cine, ao ximnasio, á lavandería. Sei que hoxe, xoves, hai un club de costura que se reúne pola noite no ático dunha modista retirada, na Lenox Avenue. A medida que minguan as nosas horas de sono, aumenta o que lle esiximos ás nosas cidades. De Nova York esperamos que se manteña sempre alerta, como un inimigo que agarda polo combate.

Sen embargo isto non é outra celebración da cidade que non dorme. Máis ben é todo o contrario: este é o retrato dunha cidade cansa. Quizais máis que para ningunha outra cidade do mundo, para Nova York a falta de sono constitúe unha parte fundamental da súa identidade. Coma con tódalas identidades, habería que preguntarse polo que queda fóra. Máis aló da ideoloxía do 24/7 existe unha cidade exhausta, unha cidade que está a quedar durmida. Estas estampas queren ser un arquivo desta adurmiñada Nova York.

© Aimé Cichero

Se paso polo café Reggio un venres pola noite, sei que probablemente Luisa estará alí, sentada nunha mesa a carón da fiestra. Nunca crucei palabra con ela, pero sempre sorrí cando me ve. Se sei o seu nome é só porque todos os camareiros a coñecen e a saúdan cando chega: que tal Luisa, como vai todo? Neste país non se espera que un responda a esa pregunta, así que sempre me quedo con ganas de saber quen é Luisa, como lle vai todo.

Luisa sempre chega cunha bolsa da Strand repleta de lecturas: libros, cadernos, xornais vellos. A pouco que abre un dos seus textos, Luisa dá en cabecear. De seguido queda durmida. Pregúntome se os libros non serán para ela, igual que para min, unha especie de coartada: maneiras de estar tranquilo nun espazo público, escusas para xustificar a nosa presenza nel. Despois non sei o que pasa, sempre marcho antes de que esperte. Paréceme que este é o verso de Anne Carson que mellor a define: “she is unshielded / in the face of existence.”

© Aimé Cichero

Nova York fai alarde das insignias do seu insomnio crónico. Son os carteis 24/7, que noutras cidades están reservados para as farmacias de garda ou para os caixeiros automáticos. Aquí esténdense por todas partes: florerías, barberías, supermercados, panaderías. Pero que significa 24/7? Escribe o historiador do arte Jonathan Crary: “o 24/7 preséntase coma un mundo social, pero realmente é un modelo non-social de eficiencia mecánica e suspensión da vida, un modelo que non revela o custo humano necesario para mantelo en funcionamento.” O que non revela o 24/7: as quendas eternas, as horas mortas, os corpos exhaustos dos traballadores, caendo co sono detrás dos mostradores en tendas baleiras.

Ao fin, os propios carteis 24/7 son unha farsa, unha ficción de benvida. Un imaxina que pode ser acollido a calquera hora, pero quen son realmente os que deambulan por estes espazos que nunca pechan? Mulleres e homes sen casa, turistas extraviados, traballadores nocturnos, ou algunha persoa insomne que baixa comprar cigarros e unha coca-cola fresca ás catro da mañá. O 24/7 crea unha ficción de comunidade moi atractiva para os noctámbulos coma min, pero ao fin e ao cabo poucas cousas son máis solitarias ca estes negocios onde un só atopa, ao entrar, a voz ausente do televisor falando para ninguén.

© Aimé Cichero

Camiñando por un barrio de Brooklyn, atopamos unha tenda de sombreiros aínda aberta ben entrada a noite. Dentro, o encargado do local quedou durmido. Sería difícil atopar unha imaxe que representase máis graficamente a carga da vixilia continuada sobre o corpo: a súa postura é a dun home derrubado sobre si mesmo, derrubado polo peso do seu propio sono. Ao seu carón aínda se levanta o termo de café, case confundíndose coas mercadorías da tenda pero anunciando de antemán unha derrota inevitable, coma unha desas caveiras que os artistas do Renacemento gustaban de agochar en suntuosos cadros. 

© Aimé Cichero

Estas son estampas de corpos que se renden, pero tamén habería que considerar a posibilidade de que os corpos rematen por acomodarse ao universo 24/7. Ao fin e ao cabo, desde primeiros do século XX, o adulto norteamericano medio pasou de durmir dez horas a durmir seis e media. Así é que Jonathan Crary comeza o seu libro sobre o 24/7 describindo o ciclo migratorio do pardal de coroa branca, unha ave que pode pasar sete días sen durmir ao longo das súas travesías cara a Alaska. Nos últimos anos, o Departamento de Defensa de EEUU dedicou fondos considerables a entender como funciona o cerebro desta ave durante eses longos períodos de vixilia, co obxectivo final de poder conseguir que os humanos poidan estar espertos durante longos períodos de tempo sen perder funcionalidade. Así é como a fantasía capitalista da vixilia perpetua avanza sobre as nosas horas de sono. O sono: ese territorio non-produtivo, non-rendible, imposible de colonizar.

© Aimé Cichero

Camiñando polas rúas en torno á NYU un sábado pola noite atopamos unha tenda de xadrez diminuta, aínda aberta. Un pregúntase a quen lle dará por entrar a xogar ao xadrez ás dúas da madrugada. Tamén o traballador desta tenda quedou durmido, como agardando que alguén sente na cadeira baleira para botarlle unha partida. Semella que se abrísemos a porta do local espertaría sobresaltado. Probablemente ficaría desconcertado por uns segundos, fóra de lugar, inseguro de estar esperto ou aínda soñando. 

© Aimé Cichero

Pero o meu apartamento está desconectado da vida frenética de Nova York: cando durmo coa ventá aberta o único ruído que se escoita é o murmurio do tráfico ao lonxe, case como unha interferencia. Só cando collo o metro en dirección ao centro ou a Brooklyn volvo a ser consciente da presencia da cidade. Ao saír dalgunha das estacións máis céntricas sempre me sobrecolle pensar que é posible vivir aquí: algo sobre a maneira que ten a cidade de absorbernos tamén leva a que nos esquezamos dela, a que desapareza. 

© Aimé Cichero

Nas súas inquietantes paisaxes nocturnas, o alemán Caspar David Friedrich invariablemente reprenta as figuras humanas de costas á audiencia, como ensimesmadas no seu propio mundo interior. Para o pintor romántico a noite constitúe un momento de introspección forzosa: sen distraccións, o ser humano está obrigado a recoñecerse a si mesmo, a volverse cara dentro. Pregúntome se será posible pensar este ataque continuado contra a escuridade da noite como un ataque máis xeneralizado contra esa incomodidade que sentimos cando nos atopamos sós con nós mesmos.

© Aimé Cichero

“Es un pueblo de astros,” escribe José Martí a finais do século XIX, fascinado por unha Nova York que non se apaga xamais: “como en día pleno, se leen por todas partes periódicos, programas, anuncios, cartas.” A sorpresa do escritor cubano xa non é a nosa: nada nos semella máis natural que a iluminación perpetua das grandes cidades. Aquí na Universidade de Columbia aínda non retiraron as luces de Nadal. Ocórreseme que hai unha razón para que continúen acesas: ao fin e ao cabo, son adornos deseñados para evocar todas as resonancias do Nadal, para perpetuar un suposto espírito de comunidade que só pode manterse artificialmente vivo a través dunhas luces que non se apagan nunca.

© Aimé Cichero

Quizais por iso as luces de Nadal volven unha e outra vez cando escribo poemas: esas formas feitas para un tempo efémero que sempre sobreviven fóra do seu tempo, esas ficcións de fogar. Existe unha certa afinidade entre as luces de Nadal e os cuartos de estudante.

© Aimé Cichero

A frase do malfadado Le Corbusier inscrita no pavimento de Battery Park City: “Cen veces pensei: Nova York é unha catástrofe. E cincuenta veces: Nova York é unha fermosa catástrofe.” 

© Aimé Cichero

Tamén nas bibliotecas da universidade é común atoparse con estudantes durmindo, rendidos sobre os seus escritorios ou sobre sofás que non parecen deseñados para o corpo humano. Como a biblioteca de Columbia tamén abre 24/7, os estudantes dan en adoptar rutinas estrañas sen darse conta. Chega con distraerse un día, con quedar esperto ata máis tarde do normal por calquera motivo para comezar un novo ciclo nocturno. Isto é o que sucede coas existencias flexibles dos estudantes: só a través da forza de vontade é posible ancorarse nos tempos da normalidade. Aí está a rapaza que quedou durmida na biblioteca, cuberta polo seu abrigo verde, coma unha meniña arroupada polos pais. Esta é a liña de Anne Carson que resume a escena: “stale peace of old bedtimes filled the room.”

© Aimé Cichero
© Aimé Cichero

Ben pensado, quizais non haxa mellor maneira de coñecer esta cidade que a través dos seus puntos cegos. Coma todas as grandes cidades, Nova York é moitas cidades distintas: tamén hai unha Nova York composta por aqueles que quedan durmidos, polos que existen fóra do tempo do 24/7. Nova York, que diría Ashbery, “in cold pockets of remembrance / in whispers out of time”.

© Aimé Cichero

De cando en cando neva. Se neva moito, o noso barrio privilexiado do norte de Manhattan paralízase. Sei que máis alá destas rúas a cidade segue operando, a maquinaria do 24/7 funcionando contra toda lóxica, abrindo tendas, supermercados e restaurantes de comida rápida para unhas rúas baleiras de xente. Pero aquí as cousas suceden máis amodo, neste barrio noso de estudantes e profesores estranxeiros. Teño un amigo de Canadá que sempre se ri de nós: non é hora de que se vaian acostumando ao continente que están ocupando? Pero non nos acostumamos. Cando neva moito os estudantes non van ás clases, as rúas baléiranse, os coches avanzan moi lentamente, como se fose un soño. Desde a fiestra do meu apartamento pódense ver outras luces acesas, luces de xente que queda na casa, que por un día decide quedar quieta. Ocórreseme que só un día coma hoxe é posible imaxinar esta cidade quieta. Fóra do apartamento a neve segue caendo, batendo no cristal da fiestra. Contra as luces de emerxencia do patio descuberto as folerpas caen suavemente, antes brancas, agora azuis na luz azul.

 Aimé Cichero

Aimé Cichero

Aimé acaba de comezar un doutoramento en Historia da arte na Universidade de Harvard e de cando en cando saca fotos. Ás veces adormece en longos traxectos de autobús a Nova York

Brais Lamela

Brais Lamela

Brais vive en Nova York, onde le, escribe e traballa no seu doutoramento sobre literatura medieval na Universidade de Columbia. Ás veces adormece en longos traxectos de autobús a Boston.

Outras estampas de cidades

  • Vigo. A maldición da luz

    Un percorrido pola megalomanía política, o buraco identitario e a fascinación polas luces de Nadal. Disto se nutre o actual alcalde de Vigo para exercer a súa memecracia. Por Fran P. Lorenzo. Fotos de Miguel Blanco Arango. 

    Lugares

Faite de vinte

A partir de 5€ mensuais podes suscribirte a VINTE e colaborar para que sigamos a producir contidos de calidade pagando dignamente as colaboracións de vídeo, fotografía, ilustración, xornalismo e creación de todo tipo.