Ilustrador e músico, Andrés Magán (Vigo, 1989) participará na Escola Sinsal, xunto con outros oito debuxantes de banda deseñada dentro das actividades paralelas do Festival Sinsal SON Estrella Galicia, nun proxecto que vai percorrer a historia da gravación da música galega durante o século XX. Magán vén de presentar o seu último cómic El buen ciudadano en Vigo, Santiago, Barcelona, Sevilla ou Madrid.
Hai xa máis dunha década dende que os primeiros fanzines de Fire Cream comezaran a súa andaina polo circuíto de autoedición vigués. Sen deixar nunca de lado os carreiros da autopublicación, Magán presentou o ano pasado na Galería Maraca a súa exposición No sé cuándo vuelve el cerrajero, gañou o Premio Castelao de Banda Deseñada na categoría de cómic infantil co divertidísimo As aventuras de Passer P. Malta, volveu co seu grupo de rock Fantasmage, e tamén publicou dous cómics con Apa Apa editorial, Fragmentos seleccionados e, o máis recente, o citado El buen ciudadano.
Quedo con Andrés Magán no mítico café vigúes De catro a catro, xusto o día antes de que marche á Coruña a presentar o seu cómic. «Interésame máis ler sobre a vida de artistas que tentar desmontar a obra ou facerlle unha autopsia, non é beneficioso», contesta mentres o interrogo sobre a súa obra. Xa que lle gusta tanto ler sobre as vidas de artistas, comentamos anécdotas sobre o seu proceso, por exemplo, que o último cómic comezou a escribilo tres veces distintas, que o protagonista se chama Juan Magán porque el ía chamarse así na vida real e facíalle graza, aínda que obviamente é un alivio que non sucedese para non xerar confusións co famoso DJ de Badalona; ou que non garda moi bo recordo das súas clases da Facultade de Belas Artes, aínda que si do seu intercambio a Inglaterra. Aproveitando que nos atopabamos en Vigo, Magán conta tamén a importancia que a escola de cómic que levaban os irmáns Norberto e Jacobo Fernández tivo na súa adolescencia: «Ao final aí foi cando comecei a entrar en contacto con xente á que lle gustaba e compartía as mesmas afeccións ca min».
Ter a vontade de resumir as súas obras acaba resultando un exercicio estraño, polo menos un onde toda descrición queda incompleta. As sinopses, que el comenta que tarda moito tempo en decidir, xustamente por non querer ofrecer demasiado contexto ás persoas lectoras, tampouco parecen ofrecer moita claridade a respecto do que un vai atopar nas súas propostas. A contraportada de Fragmentos seleccionados di «O lume iniciouse sobre ás 11:45 da mañá / En cuestión de minutos todo o bosque estaba cheo de fume / Aínda que as chamas eran cada vez máis intensas, nada parecía estar ardendo / Cando por fin se disipou o fume, todo estaba intacto /Porén, o olor queimado tardou meses en desaparecer».
«Sempre procuro ser claro e lexible coas miñas ideas», aclara Magán, aínda que «por inseguridade, ás veces, acabas poñendo capas para non falar do que non estás falando». Esa contraportada é un claro exemplo; moito máis coherente, lexible e interesante do que unha sinopse argumental clásica poida ofrecer. Sempre admirei, como artista, a outros creadores que parecen tomar boas decisións, mesmo cando estas semellan posicións contra-intuitivas a tomar. Falamos de David Lynch, unha paixón que compartimos. Penso que a obra de Magán se explica mellor léndose que falando sobre ela, ao igual que a famosa intervención de Lynch cando di: «Ao final da proxección todo o mundo quere que charles sobre o filme, pero o filme é a charla».
Andrés Magán di que, ao final, el prefire non sobreanalizar o que fai, que prefire «pensar facendo» e non facer esforzos por anatomizar as súas propias obras. «É todo bastante intuitivo, aínda que leve moito traballo. Que estea moi traballado non implica que estea ancorado nun sitio, deixo liberade ao proceso». Noto nas súas respostas pouco interese en falar da súa obra, así que decido respectar a súa posición é cambiar a lóxica das preguntas.
Andrés Magán di que non lle gusta sobreanalizar o que fai, que prefire «pensar facendo» e non facer esforzos por anatomizar as súas propias obras. «É todo bastante intuitivo, aínda que leve moito traballo»
Sempre pensei que unha parte esencial do traballo de Magán era o misterio, algo que admite que lle interesa en gran parte das dúas obras favoritas, pero porque é algo que tamén forma parte do propio acto de creación para el: «Pola miña parte, prefiro deixar que as cousas saian. Gústame o misterio do proceso creativo. Non me interesa saber por que fago as cousas que fago, senón ver como os elementos van encaixando. Noto que todo vai mellor cando non interfiro eu nese proceso».
En El buen ciudadano, unha banda deseñada publicada este ano por Apa Apa Cómics, presenta ao seu homónimo de apelido, Juan Magán; un home que vive en Vigo e, neste caso, leva unha libraría online. «Tratando de cumprir cun encargo, acaba envolto nunha viaxe espiritual que lle levará desde San Juan da Cruz ata as profundidades da internet, con xardineiros, cowboys, mestres Zen e paxaros sensibles, nun emocionante e por momentos perigoso traxecto polas cavernas menos iluminadas da consciencia».
El buen ciudadano é un cómic moito menos ecléctico formalmente que Fragmentos seleccionados, tamén moito máis guiado por unha única personaxe principal; pero non por iso a obra se sente formalmente máis pechada. «A diferenza coas miñas primeiras obras, tal vez, é que alí tiña unha aproximación moito máis formal, estética ou de debuxo que, por inseguridade, tapaba a parte máis narrativa». Unha desas inseguridades afirma que viu da localización argumental do cómic que, nun momento, chamou V., ata que unha amiga lle preguntou para que chamalo V. cando, claramente, estaba a falar de Vigo. Sempre me chamou a atención a forma na que os cómics de Magán transcorren en espazos que, poderíamos dicir, están libres de ‘localizadores culturais’, é dicir, elementos que nos poidan dar información de en que país ou comunidade está a suceder o relato. Unha das primeiras características que captou a miña atención neste caso, tras ler a sinopse, foi xustamente que este cómic acontecera de forma aberta en Vigo.
Sobre os aspectos argumentais, confésolle a Magán como sempre gocei da forma na que traballa os misterios nas súas obras, sobre todo pola aparencia que teñen, en moitos casos, dunha ausencia de resolución. El contesta que «ás veces, a resolución é algo subxectivo. Para min algo que aparece e non volve aparecer é completamente satisfactorio. É un reflexo de como vexo eu as cousas. Hai moitas cousas que suceden que nunca acabas de comprender».
«Ás veces, a resolución é algo subxectivo. Para min algo que aparece e non volve aparecer é completamente satisfactorio. É un reflexo de como vexo eu as cousas. Hai moitas cousas que suceden que nunca acabas de comprender»
Durante os últimos anos, Magán tamén entrou no cómic infantil, tanto polos encargos da revista O Papagaio coas historietas de Popicci, así como polo galardón Castelao á mellor obra infantil con As aventuras de Passer P. Malta: «Aparece como infantil porque pensei que encaixaba nesa categoría no premio Castelao, pero non cambio a miña forma de traballar por ser un público infantil. Tes ese contexto concreto e hai ideas que non nacen, porque sabes que estás creando para nenos, pero nada máis». Tal vez sexa aquí, moito máis que no resto de obras do vigués, onde ese interese polo cómic primitivo e as tiras cómicas norteamericanas quede máis claro.
Eu coñecín a Magán ben novo, aínda que non tanto como para ser considerado público infantil, un pouco de pura casualidade. Debía ter trece anos cando comecei asistir ás clases de banda deseñada da Academia Kame Cómics de Vigo. Non era, neses momentos, un especial afeccionado ao debuxo. Se decidín apuntarme foi porque o que eu quería de verdade era facer curtametraxes, pero como eran moi complicadas de facer, sentía que debuxar e aprender sobre cómic podería valerme como práctica para o meu verdadeiro propósito: facer cinema. A miña entrada na ilustración foi, polo tanto, completamente circunstancial e, doce anos máis tarde, podo asegurar que non imaxinaba de que forma esas clases poderían espertar o meu gusto pola banda deseñada. Case todos os meus hobbys naceron un pouco da mesma maneira: o que nun momento puido ser un capricho curioso, desvelouse pronto como unha paixón.
Os meus profesores adoitaban recomendarme cómics, en parte porque era o seu labor, pero tamén porque notaban que eu, de forma xenuína, pedía máis e máis (e da maior variedade posible). Non só me vin lendo algúns clásicos que me perdera durante a infancia (as tiras cómicas de Krazy Kat, as primeiras ilustracións de Little Nemo...), tamén se me abriu a porta a toda unha liña de banda deseñada creada dende as marxes, con lóxicas narrativas non necesariamente casuais e cuxos debuxos exploraban os límites da figuración dentro da secuencialidade do cómic. Neses primeiros anos da escola, os profesores avisáronnos dun festival de fanzines e obras de editoriais pequenas onde podería atopar bastantes obras que espertasen o meu interese. Como tiña os cartos dun adolescente só puiden mercar un único libro, unha pequena e estraña obra dun ilustrador que poñía que era de Vigo: era Griza Zono (Fosfatina, 2014), de Andrés Magán.
Antes de marchar, comparto con el unha pequena anécdota. No inverno do ano pasado atopábame na Suecia visitando a dous amigos do instituto, que xa levaban un tempo vivindo alí. Un deles falábame a miúdo dunha biblioteca de Estocolmo cunha moi boa colección de banda deseñada internacional, a Kulturhuset Stadsteatern. Un dos días que estiven alí de visita acordamos pasar un par de horas na biblioteca lendo cómics xuntos —un plan raro para unha viaxe, pero non por iso menos interesante—. Nada máis entrar recoñecín un montón de obras que levaba tempo querendo ler pero que non se distribuían no estado español ou que, por ser edicións antigas, levaban tempo descatalogadas
Emocioneime, sobre todo, cando vin unha caixiña pequena, preto da entrada, con todas as publicacións de mini kuš!, una colección de cómics breves dunha editorial de Letonia. Sabía dun específico que quería ler por enriba do resto, A Friend, de Andrés Magán, unha das poucas obras súas que non tivera oportunidade de ler. Cando o atopei, fun correndo onde os meus amigos e díxenlles: «Mirade, este debuxante é da Galiza». Primeiro lino eu, logo os meus colegas. Ese día puiden ter nas miñas mans varias obras que levaba tempo buscando e, coa excepción de Le Miroir de Mowgli, de Olivier Schrauwen, non volvín pensar noutro cómic da biblioteca de Estocolmo tanto como nesa pequena obra de Magán. Quizá foi, en parte, polo absurdo do percorrido: tiven que cruzar todo o continente europeo, do sur ata o norte, para poder ler a obra de alguén que reside a menos de dez minutos en coche da miña casa.
«Gústame máis falar sobre tenis que sobre o meu traballo. Oxalá me fixeran unha entrevista sobre tenis. Sinto que é sobre o que máis sei agora mesmo»
Estamos xa na entrada da cafetería cando lle pregunto polo seu futuro laboral, sobre todo tras a boa aceptación que está a ter seu último cómic nalgúns círculos: «É difícil ser estable nun campo con tanta inestabilidade, agora podo dedicarme plenamente á música e a debuxar, pero non sei canto tempo será viable». Comenta, pese a iso, que o que máis lle gusta é tanto ver como xogar ao tenis: «Gústame máis falar sobre tenis que sobre o meu traballo. Oxalá me fixeran unha entrevista sobre tenis. Sinto que é sobre o que máis sei agora mesmo». Tristemente, xa estabamos marchando, polo que non houbo tempo para facerlle preguntas deportivas.
