Vinte en ruta #01: Da Coruña a Ferrol dando toda a volta

Co patrocinio de Turismo da Deputación da Coruña

Comezamos hoxe VINTE EN RUTA, unha serie de reportaxes que combinan a crónica de viaxes e o roteiro gastronómico, sen saírmos da provincia da Coruña. Microturismo de proximidade, cousa slow, gastar pouco combustible e poucos cartos pero gastalos aquí ao lado. Con firmas da casa VINTE e firmas convidadas que se botan á estrada para ver, con outros ollos, o que temos aquí ao carón. De aquí a finais de marzo teremos unha entrega cada xoves. Comezamos polo norte en dúas voltas. A primeira, esta ruta entre A Coruña e Ferrol que fixo María Yáñez.


 

CC-BY-SA María Yáñez

Hai un tramo no paseo marítimo da Coruña que é o máis aburrido de todos. O que vai desde a Torre de Control Marítimo ata a baixada á praia de Santo Amaro. Uns 20 minutos en liña recta, que vai por diante dos Pelamios que miran a Marola, e que agora mesmo están en obras porque o Concello decidiu que había que adencentar/humanizar este treito. Coñécese que non son a única á que eses vinte minutos de camiñada, sempre inseridos nun paseo máis longo, case sempre lonxe do destino ou da saída orixinais, se lle fan eternos. Para ir pasando a Marola (e por tanto a mar toda) podémonos encomendar ao noso podcast favorito, a facer algunha chamada pendente do día. Ou simplemente mirar o que hai do outro lado da ría. Diso vai esta reportaxe. 

20 minutos dan para tratar de adiviñar cales son as vilas e os cabos que se ven ao outro lado do mar cando o día está despexado. É unha costa algo tramposa porque, ao contrario do que sucede na ría de Vigo, aquí as vilas están agochadas por detrás dos cabos e non son doadas de distinguir. Albíscase en primeiro termo Mera –a vila e o faro–, a punta de Canabal, a costa de Dexo co seu Seixo Branco. E aínda non saímos do concello de Oleiros, o máis próximo á Coruña. O que vén a continuación no mapa de estradas, quen mire desde os Pelamios ten que adiviñalo: a ría de Betanzos e a de Ares agóchanse por detrás desta costa e con ela as chamadas 'perlas das Mariñas': Miño, Sada, Pontedeume, Cabanas

O seguinte anaco de terra que a vista coruñesa recupera xa é a parte de fóra do concello de Ares, con topónimos que nos indica o mapa do móbil como A Balea, A Petorella, Sobre da Area ou Sudova. Salgueiras, Suco Novo, Punta do Segaño, Furna de Cafús. O seguinte xa é o Cabo Prioriño con esa mole industrial que é o porto exterior de Ferrol. E o último, o acolá desta vista, é o Cabo Prior

Di Xurxo Souto que se miramos desde o mar Galicia nunca será periferia, será o centro, o punto de referencia de centos de embarcacións internacionais que pasan cada día diante da nosa costa. Vista deste a Torre de Hércules, a costa das Mariñas é tamén central. É o anaco de terra de referencia, o que sempre está do outro lado. Mais desde a terra a cousa cambia e non é tan doado acceder a moitos deses lugares.

Tapando ese misterio está o traxecto A Coruña - Ferrol que moita xente fai pola AP-9 cada día en menos de 45 minutos. Nós imos facelo a modo, en apenas 36 horas. 

Por iso decidimos emprender unha pequena viaxe que nos leve por esa costa que coñecemos, e polo anaco que adiviñamos. Detrás deses cabos ten que se desvelar o misterio do mar de María Antonia, que así lle chamaban os mariñeiros ao mar entre as Sisargas e o Cabo Prior. Tapando ese misterio está o traxecto A Coruña - Ferrol que moita xente fai pola AP-9 cada día en menos de 45 minutos. Nós imos facelo a modo, en apenas 36 horas. Dando toda a volta, parando onde nos pete, meténdonos ao interior. Microturismo lento, de proximidade e todas esas palabras de moda. E barato. Que non imos ter nin que facer gasolina, como din pola terra de Trasancos. 

Costa de Dexo e Lorbé

Se botas un ligue coruñés, unha vez consolidados os primeiros intercambios nocturnos, é probable que nalgunha das primeiras citas diurnas te leve ver o Seixo Branco, unha xoia agochada na costa de Oleiros, pouco despois de pasar Mera. Chámase así porque nos cantís asoma unha veta vertical de cuarzo de cor branca, coma aquel guecho canoso que lucía Susan Sontag. O interesante é o espazo natural que rodea eses cantís, coas tres furnas –Ollo pequeno, Ollo grande, A Regocha–, a batería militar, o illote da Marola e, se imos contra o solpor, unha vista á Coruña do máis instagrameable. Mais nós imos pola mañá, que é a hora á que van os observadores de paxaros –ben, eles madrugan máis ca nós–, así que collemos o coche para tomarlle un aperitivo en Lorbé. Lorbé é un pequeno porto que está seguindo cara ao norte, o único desta costa onde veremos bateas. Ese aperitivo, claro, é unha tapa de mexillóns. 

A Ponte do Porco


Collemos cara ao interior seguindo a estrada pegada á ría de Betanzos e decidindo non parar en Sada. O microturismo, por micro que sexa, esixe tomar decisións deste tipo se se quere chegar a algún sitio no día, e nós queremos facer noite en Ferrol. Dubidamos se visitar ou non o Pazo de Mariñán, pero tamén intuímos que suporá unha parada longa así que tiramos para a Ponte do Porco, parada de duración perfecta: aparcamos alí mesmo ao pé da estrada, camiñamos un pouco por onda o esteiro do río Lambre, fotografamos as barquiñas e a estatua do porco, un cruceiro chantado no lombo dun xabaril e dedicado a Fernán Pérez de Andrade o Boo,benfeitor da comarca Birgantina”. Continuamos camiño.
 

Miño. Pontedeume

A idea é xantar en Pontedeume, pero antes queremos ver a costa de Miño, ese lugar mítico de ir á praia os domingos para a xente de Lugo que busca un chisco máis de sol que o que ir na Mariña e que non busca precisamente a paz e a tranquilidade. Praia familiar, auga tranquila, pelexas máis o menos civilizadas por aparcar. Hai moita diferenza entre ir en verán ou no inverno, pero un lugar que se mantén aberto todo o ano é o Barbazul, que abriron hai uns anos as irmás Zeltia e Lúa Mosquera (coñecida como Lúa Mosquetera), e no que podemos comer, beber, bailar e escoitar boa música. A súa terraza é das máis cobizadas no verán.

De camiño a Pontedeume seguimos a estrada pola costa, que nos recorda o veraneo máis puro de hoteis con balcón, chalés–tentamos localizar aquel mítico de Fraga en Perbes– e campamentos de verán. Tamén nos cruzamos coa vía do tren A Coruña - Ferrol, ese ao que lle leva case unha hora e media o traxecto e que tanto nos chamaba a atención de pequenos cando iamos a Miño: “mamá, hai un tren para ir á praia”. O tren é algo moi exótico para a xente de Lugo, debo engadir aquí. 

CC-BY-SA María Yáñez

Pontedeume é un paseo bonito polo casco histórico, un vermú pola Praza Maior, unha chea de turistas no verán. Coñécese que é xente que aluga casas pola zona, madrileños e así, orgullosos de ir nun curso adiantado de veraneante por colleren apartamento nas Mariñas e non nas Rías Baixas. Imos comer a un sitio que recomenda todo o mundo, o Bar Compostela*. Casa de comidas con racións baratas, ricas e abundantes. Papamos chipiróns, tortilla, pementos, raxo. A dieta da fritanga atlántica. Como hai xente agardando recoméndanos que vaiamos tomar o café á praza. E como somos así de mandados achegámonos a unha terraza de Bico de Xeado onde lle cae o café en tres formatos: só, xeado, licor.

* Dinnos que o Compostela pechou recentemente. 

Desvío cara ao interior: o labirinto de Vilarmaior

Poderiamos seguir pola costa pero pódenos unha curiosidade: coñecer o Labirinto de Breoghán que abriron hai pouco en Vilarmaior. E, con iso, coñecer Vilarmaior, un concello que, se nos preguntasen no concurso de Paco Lodeiro en qué provincia está, de primeiras diríamos Ourense. Non estamos orgullosas disto pero si, descoñeciamos Vilarmaior. Grazas ao labirinto, xa non. Poñemos o lugar no GPS e percorremos unha estrada deliciosa de monte baixo, pradeiras, eucaliptos, algún tanatorio e unha parrillada ateigada de coches: Casa Menguxo. Tamén nola recomendaran, así que queda anotada para a próxima visita. Sempre paga a pena volver a Vilarmaior. E disque é moi boa opción para quen vaia con crianzas: hai xogos e parque de bólas á vista desde o comedor para que elas se divirtan mentres os grandes rillan nas costelas.

CC-BY-SA María Yáñez

O labirinto é perfecto para continuar a tarde cos nenos. Para os adultos é unha experiencia interesante. Tamén pode chegar a ser estresante, se se ten pouca paciencia e algo de claustrofobia. Dependendo das voltas que deas e de a onde te leve a intuición, podes botar tranquilamente unha hora ata atopar a saída. Por se fose pouca motivación, tamén che propoñen un xogo, de ir atopando uns números cos que resolver un enigma final. É o labirinto verde máis grande da península. Está moi coidado e ben sinalizado, con todo explicado en galego, incluída a relación coa contorna, coa ruta dos petróglifos que hai alí perto, coa cousa esta antiga e celta. Recomendado 100%. Levade auga ou collede alí mesmo un refresco para o camiño. E non teñades présa en rematar. 

CC-BY-SA María Yáñez

En Ares non pares

O dito dicía así: En Ares non pares, en Redes non quedes, e en Camouco para pouco. A idea é parar en Redes, a pintoresca vila onde se rodou Padre Casares, pero ese domingo de verán hai algún tipo de feira ou romaría e é imposible aparcar en toda a vila. Así que decidimos parar en Ares, un lugar onde nunca estiveramos. Sorprendeunos moito e para ben: á parte dese malecón-praia de ría totalmente familiar onde vemos pais tomando gintonics na terraza mentres vixilan o baño da rapazada nas augas tranquilas da ría homónima, a parte vella ten todo o encanto das vilas mariñeiras do norte. Esta conserva as casas con solaina ou corredor de madeira pintada de cores, verdes e granates, en bastante bo estado en rúas normais nas que pasan coches tranquilamente. Disimulen de novo o lucensismo, mais parécenos coma se a Monforte lle puxesen mar. Un paseo ben agradable para rematar a tarde. 

Queda Camouco pendente para parar un pouco a próxima visita. Nós tiramos para Ferrol.

 

Ferrol. Interior noite.

Disimulen os ferroláns por tratar a cidade departamental como unha parada máis desta viaxe en coche e non darlle a importancia que merece. Aínda que na práctica nós démoslla: fixemos noite alí e gasto de cea e almorzo. Non se queixar. Para durmir fomos ademais a un dos hoteis máis elegantes. O hotel El Suízo. Unha chulada por dentro e por fóra que nos recorda un hotel parisien, e que fai parte da ruta polo Ferrol modernista do arquitecto Rodolfo Ucha, que ergueu este edificio en 1909. Resultounos económico e ademais estaba case baleiro a pesar de ser a ponte de Santiago. Tocounos un dos mellores cuartos, con vistas á rúa Dolores, no corazón do barrio da Magdalena, que tamén atopamos baleiro de todo. 24 de xullo, insisto. 

CC-BY-SA M.Y.A.

No centro da cidade respirábase un silencio desacougante, como se a xente se puxese toda de acordo para liscar de alí eses días. Aínda que máis que ausencia temporal a sensación era de abandono. Alúgase, véndese, traspásase, alúgase, véndese, traspásase. Así o 70% dos baixos da zona máis céntrica e comercial de Ferrol. 

Tiramos para Canido, a coñecer de cerca ese berro desesperado solicitando atención en forma de arte de rúa coas famosas Meninas. Unha notable intervención artística popular nun barrio non moi agraciado, que variación a variación da obra de Velázquez amosa os distintos estados de ánimo da veciñanza. E un lote de creatividade. Paga a pena subir a Canido e despois baixar, xa facéndose de noite, pola rúa Terra, cos seus adoquíns e a súa vista ao lonxe de Navantia, cara aos Cantóns de Molíns para buscar un sitio onde cear. 

Pero ese tampouco é o mellor día onde poder escoller entre a oferta hostaleira de Ferrol. Máis da metade dos bares desas rúas de viños están pechados, e os restaurantes tamén. Metémonos a un valor seguro, o Zahara, no que se concentra toda a xente que saíu da casa ese día, e papamos unha boa hamburguesa gourmet. 

Xa non intentamos tomar algo despois, e camiñando cara ao hotel tampouco non nos volvemos cruzar con ningún ser humano. Estaremos nun filme distópico post-apocalíptico?  Estaremos. Ferrol, 2022, dirixida por John Carpenter. Disimulen os ferroláns. 

Ferrol. Exterior día. 

O hotel El Suízo é moi bonito pero un pouco ruidoso no que se refire a esas cañerías modernistas que aínda debe ter. Aínda así descansamos ben e dispoñémonos pola mañá a visitar os arredores de Ferrol, que segundo lembramos son espectaculares. A cidade segue baleira nunha mañá anubrada do día de Santiago. Poñemos a Pucho Boedo no coche para celebrar a patria galega. Quién dibujo las rías de tu paisaje, quién puso en tu linaje la vida errante del afilador…

Subimos cara ao Castelo de San Felipe e flipamos cun pequeno recuncho que se ve desde a estrada, que parece sacado dun cadro de pintor rancio, unha aldea-porto encantadora que resulta ser, segundo Google Maps, o núcleo de San Felipe. Coas súas praias, as barquiñas brancas… Caramba, que bonito é Ferrol.

CC-BY-SA M.Y.A.

O castelo tamén é precioso, impoñente, tanto polas ruínas aí amoreadas –e moi ben coidadas– como sobre todo polo lugar onde está, gardando esa ría estreita, en duelo co Castelo da Palma, do outro lado, entre os dous protexendo a cidade, os barcos, o bendito gas que traen a Reganosa

Torcemos o cabo Prioriño e con el despedimos a vista que nos alcanza desde o paseo coruñés nos Pelamios. E subindo cara o cabo Prior comezan as praias espectaculares. Doniños. San Xurxo. Santa Comba. A estrada que vai cara a elas, ou volve, recorda a unha estrada de costa de poboación europea ou norteamericana, coma as que saen nas pelis de tarde. Vense coches bos e furgallas de surfeiros. Se pos no loro do coche a canción que Michael Kiwanuka que sae na cabeceira da serie de Big Little Lies sénteste un pouco na costa californiana de Santa Bárbara ou Santa Mónica. Pero non, levamos Os Tamara e vimos de Santa Comba. Dunha costa alucinante onde non estiveramos antes. 

Pregúntome quen vivirá aquí, ou se vivirá alguén aquí todo o ano. Teñen pinta de ser segundas residencias, de alugarse caras en AirBNB para surfistas europeos. Ou de seren os lugares de veraneo de traballadores de banca (dos veteranos, dos que aínda cobraron ben) que conservan o bo gusto de tirar para ao norte en lugar de masificarse en Sanxenxo. 

Á volta tiñamos pensado regresar parando a comer en Mugardos e facendo check nos sitios que nos faltaban: Redes para pasear baixando a comida e facer unhas fotos para Instagram, Sada para tomarlle un xeado no paseo marítimo… Outra opción tería sido volver pola AP-9 e en tres cuartos de hora estar na casa, que parece que non pero isto de conducir por estradas de ría cansa. Mais un pequeno susto familiar interrompe calquera destes posibles plan e obrígannos  tirar máis ao norte aínda, cara á Mariña de Lugo. Para aminorar o inconveniente decidimos parar a comer en Cariño, nun restaurante moderno ao que din Marea e que nos recomendara Jorge Guitián. Comemos moi ben. Pero iso xa é terreo doutra reportaxe, que agardamos ler a semana que vén.

 

Deixamos mentres, unhas fotografías de apreciación de Cariño, e as ganas de regresar e continuar a ruta por Ortegal, outro día. Tamén, de volver facer a ruta A Coruña - Ferrol parando nos lugares onde non paramos desta vez. Quedaron moitos sitios por visitar, outros nos que poderiamos repetir mil veces e o obxectivo último sería poder chegar a dicir algún día que coñecemos a costa ártabra coma a palma da nosa man. Se non, para que serve vivir nun sitio? 

 

María Yáñez

María Yáñez

Xornalista. Levo vinte anos traballando na rede e no audiovisual. Adoro as revistas en todos os seus formatos. Agora dirixo VINTE da man de Praza.gal.

Faite de vinte

A partir de 5€ mensuais podes suscribirte a VINTE e colaborar para que sigamos a producir contidos de calidade pagando dignamente as colaboracións de vídeo, fotografía, ilustración, xornalismo e creación de todo tipo.