Maternidades a diario

Co apoio da Secretaría Xeral de Política Linguística

Dividimos este texto con versos dos poemarios de “Darío a diario” e “Intempériome” de Xela Arias, ao que lle dedicamos un podcast de Nalingua. Son palabras, as de Xela, que discorren pola literatura galega achegando unha visión da maternidade que se asenta na liberdade. Voces que apelan, ao mesmo tempo, ás contradicións que suscita a maternidade e, polo tanto, a vida.

Fotos: Brais Lorenzo

 

Hai un par de relatos moi presentes en canto unha muller é nai. Un ten que ver coa tradición. A muller, destinada a ter descendencia, como sinónimo de nai. A muller suxeita aos coidados. A maternidade submisa. O outro, apuntalado no capitalismo laboral, propaga unha imaxe dunha muller que é nai, pero ao mesmo tempo está no mercado laboral. A supermuller que pode con todo. Estes discursos ás veces diverxen, outras converxen e, con todo, nin branco nin negro: a realidade é unha gama de grises, ou máis ben de infinitas cores. De feito, hai tantos relatos coma maternidades (e  como non-maternidades), como decisións, como xeitos de ver a vida, que non se enfrontan porque discorren en paralelo. 

Eu mesma que libre te deseño, canto

de min por min, de min contra min non tentarei

introducir

Falando de relatos, hai uns anos, un colega, Pablo Paz, faloume de dúas correntes ás que se acollían os pais e as nais para a crianza. Simplificareino moito. Unha máis próxima á crianza natural, de proxenitores que portean, abrazan, e dan liberdade. Esta é a proposta do pediatra Carlos González no seu best-seller Bésame mucho. Existe outra máis disciplinada e ríxida na que é preferible que un meniño chore sen asistilo a que despois non sexa quen de durmir pola súa conta. Pablo acolleuse ao segundo manual, Duérmete niño, outro supervendas do doutor Eduard Estivill. O seu fillo ten 10 anos e el, como pai, considera que «a xente é moi permisiva e todo iso, a min educáronme en que os actos tiñan unhas consecuencias e ti tiñas que ser consecuente cos teus actos». Pablo segue a educación que recibiu dos seus pais de xeito consciente. Noutra liña está Parvati Devi, que tivo o seu segundo fillo en febreiro e recoñece que «inevitablemente repetimos patróns e reproducimos o que vimos e vivimos. E digo inevitablemente porque isto inclúe o que non quero para os meus fillos, mais aparecen nas inercias moitos roles que a sociedade machista e adultocentrista nos inculcou». Aquí debúxase a dicotomía entre a herdanza e a aprendizaxe, entre a liberdade e a influencia. 

Isabel Couso xa ten, cando escribo estas liñas, unha bebé que ten pouco máis dun mes. Pensa que o obxectivo sempre é mellorar, «eu quérolle moito a miña nai, pero todos temos conflitos, case te defines polo contraste, non? En plan, eu isto quero facelo diferente de como o fixo a miña nai». En Darío a diario, Xela Arias reflexiona constantemente sobre o que é moldear e deixar ser ao seu fillo Darío. Isabel partilla ese conflito, pensa en como lle gustaría que fose a pequena: muller libre, que fale galego, pero ao mesmo tempo pensa en «axudala con independencia a ser quen queira ser».   Sobre isto xa teñen falado Laura Tojeiro e Carlos Rodríguez. Desde o ecuador do embarazo, reflexionan sobre o conflito entre deixar ser e imprimirlle ao seu fillo o que eles queren que chegue a ser.

Laura: «Precisamente o bonito é ver como, aínda que ti lle inculques unhas cousas, se transforme en cousas que ao mellor nunca imaxinabas».

Carlos: «Claro, ti dáslle o libro, explícasllo, dáslle consellos, pero el elixe o final e como interpretalo».

Parín sen dor e con Pracer. Estou pa 

Rindo

Por sorte ou por desgraza o proceso do embarazo, ademais de ser algo íntimo, acaba sendo un acto social. Así o está experimentando Carlos: «preguntes ou non, todo o mundo ten algo que opinar, aínda que non pasasen pola experiencia». Desde fóra xorden moitas inquedanzas arredor do feito da maternidade. Porén, nestas conversas parece que o propio proceso outorga naturalidade. Precisamente isto foi o que lle sorprendeu a Laura: «desde fóra pode parecer todo máis transcendente, ou máis complicado ou máis preocupante, pero cando realmente o vives con ilusión e con ganas, non sei... é algo natural». Neste sentido tamén se pronunciou Isabel cando falamos con ela, a uns días de ser nai por primeira vez: «agora que se vai achegando déixome levar, téñolle medo a ese momento se o razoo pero logo, no día a día, confío no instinto».

© Brais Lorenzo

Confiar no instinto; nestas conversas emerxe das diferentes bocas aquilo de «se outras mulleres xa o fixeron...». No entanto, os temores veñen e van. Tamén inflúe que o coñecemento de casos de violencia obstétrica é máis visible ca noutros tempos. Isabel  é moi consciente desta realidade: «eu asinei o consentimento para a epidural, pero dixéronme que me ían ir preguntando se a precisaba ou non. Non quero ir en plan de súper… nin tampouco poñela si ou si, verei como me sinto no momento».  O seu parto foi nun hospital público, onde hai un xeito máis ou menos estándar de dar a luz. Un exemplo é a posición de litotomía, é dicir, boca arriba coas pernas elevadas e sen posibilidade de movemento. Porén, se hai tantos relatos coma maternidades e cada persoa é diferente, unha pregúntase por qué non é posible elixir. 

Carmen Amorín é matrona a domicilio e, xunto con Marta Bernárdez, fundou Luna de Brigantia. Cóntanos que «xa polo 98 a Federación Internacional de Xinecoloxía e Obstetricia dixo que o mellor lugar para parir unha muller era aquel no que ela se sentise segura e coas mínimas intervencións posibles. Cada muller adopta a postura que mellor lle vai para o parto e a epidural debería ser un recurso para usar en caso de necesidade, sen adoutrinar a todas as mulleres para poñela como mellor opción». Elas asistiron o parto de Parvati Devi, que decidiu parir na casa para ter o control e para «protexernos, porque é o único modo en Galicia a día de hoxe de saber con quen vas parir e non depender das ganas que teña de respectarte quen che toque».  Tamén o fixo para que o seu fillo maior participase no modo que quixese. Parvati tomou esta decisión sabendo que o seu embarazo era saudable e con baixo risco de distocia (“parto anormal”, segundo o Dicionario da RAG) e, de poder, repetiría de novo «nesa mestura costumista e extraordinaria que ten que un ser saia de ti no salón da túa casa, o excepcional no medio do cotián. Porque parir é o normal, é fisiolóxico, é natural».

En Galicia esta opción non é moi común mais noutras comunidades, como Cataluña, está máis estendida. Noutro extremo estivo o paristallo de Georgina Mafarante, xa que no seu país, Brasil, a maioría son programados. O seu seguro de saúde só cubría facelo cunha cesárea. Así, hai dous anos tivo que decidir se ceder ou optar por un parto sen intervención. Esta segunda alternativa implicaba dous escenarios: a) pagar moito diñeiro b) acudir á sanidade pública, da que non tiñan boas referencias. Georgina e o seu compañeiro eran conscientes de que «há algum tempo existe o que chamamos de indústria da cesária,  onde a maioria dos médicos ginecologistas-obstetras que atendem os planos de saúde no Brasil não se disponibilizam para fazer o parto normal, alegam falta de tempo para ficar disponível e alguns até doenças pré-existentes como dor na coluna».

Laura Tojeiro e Carlos Rodríguez teñen claro que o parto será na sanidade pública, ambos os dous están a documentarse sobre ese momento. Carlos recoñece que lles preocupa porque «pode ser incluso unha operación. Comporta os seus riscos e canto máis les, máis te preocupas».

Partimos do parto, como non podía ser doutro xeito e, hai unhas liñas, chegamos á violencia obstétrica, como se puidera ser doutra maneira. 

© Brais Lorenzo

Que é o necesario?

Coma sempre:

asumir que me equivoco e seguir investigando

Todo o proceso que rodea o feito de ser nai, ou pai, é unha aprendizaxe e tamén unha autoaprendizaxe. Entre as moitas cuestións que emerxen está o aspecto educativo. E aí cada persoa é un mundo e fixa os piares básicos nun ou noutro sentido. Parvati Devi ten claro que o valor fundamental nas súas crianzas é que escollan libres e que non se desconecten de si mesmas: «coido que nesta sociedade desde ben pequenas nos separamos do adentro para só responder ao de fóra e cómo fóra se espera, seguindo o modelo e perdéndonos de nosoutras». Para Georgina o diálogo é fundamental, respectar os dereitos do seu fillo como ser autónomo. Ademais recoñece que na súa casa son «adeptos a criação com apego, desde que nosso filho nasceu ele recebeu muito colo, carinho e afeto».  Isabel Couso encontrase perante un mar de dúbidas, pero ten claro tamén que quere criar a súa filla no apego. Alén diso, «gustaríame educala en galego, pero tampouco quero ter demasiadas cousas estancas». Aínda así é consciente, por outros casos que coñece, de que as perspectivas mudan. Algunhas das súas amigas aseguraban que os seus fillos non ían mirar unha pantalla antes dos dous anos e despois foi diferente. Doutro lado, Pablo resume en tres aspectos a educación do seu fillo: mentalidade aberta, ser boa persoa e procurar hábitos de vida saudable, nos que inclúe a natación: «sempre me pareceu que era cousa de boa educación saber nadar ben». Carlos e Laura conversan e na espontaneidade xorde a sorpresa:

Carlos: «Valores básicos de solidariedade, de respecto cara ao resto, cara á túa familia e cara a ti mesmo. Valores moitas veces ligados aos valores cristiáns que temos».

Laura ri e di: «Quen te escoite vai pensar que...»

Carlos: «Non, non son crente para nada pero ao final a cultura…»

Laura: «Si, tamén os valores que nos transmitiron os nosos pais».

 

“Todas as nais son eu e todas, coma min, saben que es único
 

Destas conversas con Pablo Paz, Parvati Devi, Laura Tojeiro, Carlos Rodríguez, Isabel Couso e Georgina Mafarante despréndense xeitos diferentes de concibir un mesmo feito. Mais hai aspectos comúns. Un deles é o suspiro. Refírome ao suspiro case unánime á pregunta de: que é ser nai/pai? Iso si, un suspiro que despois se eslúe. Pablo di que ser pai «é decatarte de que hai unha persoa que é máis importante para ti ca ti ou a túa parella». Para Isabel é a ilusión de criar unha persoa, «no sentido de poderlle ensinar e transmitir»; Laura comparte esta perspectiva e Carlos concreta un pouco máis: «é a entrega de amor cara a unha persoa». A percepción de Georgina é diferente, considera que «ser mãe é viver com o sentimento de culpa por 24 horas, mesmo fazendo tudo que é possível você sempre acha que não foi suficiente». En canto a Parvati, ser nai «é transcender», algo que te ancora ao presente sen poderes escapar.

Hai outra cuestión na que as persoas entrevistadas caeron nunha especie de simbiose que vai pechar este texto. Así, solapámolas conformando unha única resposta. Porque, á fin e ao cabo, hai cuestións que nos unen. En relación cos roles, o feito de ser nai, ou pai, fai que deixemos de ser fillas?  

«Ao contrario, cando vas ser nai é cando máis recorres a eles. De feito, no parto morre a nena que fomos e nace a nai xunto coa beba, dalgún modo distanciámonos desa nena e transfórmanse os vínculos. Segues tendo a mesma dependencia, aínda que agora hai unha persoa que depende de ti. A presenza da miña nai cálmame e fortaléceme. Síntome igual de filla ca sempre».

E velaí que non hai un único relato, nin maternidade senón maternidades, a diario.

 

Lucía Abarrategui

Lucía Abarrategui

Son licenciada en Comunicación Audiovisual e despois de pasar por varias radios, cofundei Laboratorio de Radio, onde fago micro e aprendo ensinando.

Escoita o podcast relacionado

  • NALINGUA

    Nalingua #8: Darío a diario

    Se este falangullo fose poesía...falaría dunha nai e dun fillo. Dun legado, do asombro do nacemento. Do amor, da aprendizaxe, da vida. Do grande poema que é un fillo para unha nai poeta. Hoxe, en NALINGUA, 'Darío a diario', de Xela Arias.

    Co apoio da Secretaría Xeral de Política Linguística

Faite de vinte

A partir de 5€ mensuais podes suscribirte a VINTE e colaborar para que sigamos a producir contidos de calidade pagando dignamente as colaboracións de vídeo, fotografía, ilustración, xornalismo e creación de todo tipo.